ಬಾಲಿವುಡ್‌ನ ಖ್ಯಾತ ನಟ ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ (Saif Ali Khan) ಅವರ ಪಟೌಡಿ ಕುಟುಂಬವು ಭಾರತದ ಶ್ರೀಮಂತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನವಾಬರ ಕುಟುಂಬವಾಗಿದ್ದ ಇವರಿಗೆ ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತದ ಆಸ್ತಿಗಳು ಒಡೆತನದಲ್ಲಿವೆ. ಆದರೆ, ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಭೋಪಾಲದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 15 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೀರ್ಪು ಬಂದಿದ್ದು, ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಭಾರೀ ಹಿನ್ನಡೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ‘ಶತ್ರು ಆಸ್ತಿ’ (Enemy Property) ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಈ ಕಾನೂನು ಹೋರಾಟವು ಕಳೆದ ಒಂದು ದಶಕದಿಂದಲೂ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು.
ಭೋಪಾಲದ ನವಾಬ್ ಹಮೀದುಲ್ಲಾ ಖಾನ್ ಅವರ ಆಸ್ತಿಗಳು, ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಈ ಆಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಫ್ಲಾಗ್ ಸ್ಟಾಫ್ ಹೌಸ್, ನೂರ್-ಉಸ್-ಸಬಾಹ್ ಪ್ಯಾಲೇಸ್, ದಾರ್-ಉಸ್-ಸಲಾಮ್, ಬಂಗಲೋ ಆಫ್ ಹಬೀಬಿ, ಅಹಮದಾಬಾದ್ ಪ್ಯಾಲೇಸ್, ಮತ್ತು ಕೊಹೆಫಿಜಾ ಪ್ರಾಪರ್ಟಿ ಸೇರಿವೆ. 1960ರಲ್ಲಿ ನವಾಬ್ ಹಮೀದುಲ್ಲಾ ಖಾನ್ ನಿಧನರಾದ ನಂತರ, ಈ ಆಸ್ತಿಗಳ ಸ್ವಾಧೀನತೆಯ ಕುರಿತು ಕಾನೂನು ವಿವಾದ ಆರಂಭವಾಯಿತು. 1999ರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಿವಿಲ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳು ಈ ಆಸ್ತಿಯ ವಿಭಜನೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಧೀನತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ದಾಖಲಾದವು.
ನವಾಬ್ ಹಮೀದುಲ್ಲಾ ಖಾನ್ ಅವರ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಅಬೀದಾ ಸುಲ್ತಾನ್ 1950ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಎರಡನೇ ಪುತ್ರಿಯಾದ ಸಾಜಿದಾ ಸುಲ್ತಾನ್ ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಉಳಿದು, ನವಾಬ್ ಇಫ್ತಿಖಾರ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಪಟೌಡಿಯವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು. ಸಾಜಿದಾ ಸುಲ್ತಾನ್ ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಅವರ ಅಜ್ಜಿಯಾಗಿದ್ದು, 1962ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಸಾಜಿದಾ ಸುಲ್ತಾನ್ ಅವರನ್ನು ಈ ಆಸ್ತಿಗಳ ಏಕೈಕ ಒಡತಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತ್ತು. 1949ರ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದದಂತೆ ಈ ಆಸ್ತಿಗಳು ಸಾಜಿದಾ ಸುಲ್ತಾನ್ ಅವರಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದವು.
2014ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕಸ್ಟೋಡಿಯನ್ ಆಫ್ ಎನಿಮಿ ಪ್ರಾಪರ್ಟಿ ವಿಭಾಗವು ಈ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ‘ಶತ್ರು ಆಸ್ತಿ’ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿತು. ಇದರ ವಿರುದ್ಧ ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬದವರು 2015ರಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಟೇ ಆರ್ಡರ್ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಆದರೆ, 2024ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 13ರಂದು, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ವಿವೇಕ್ ಅಗರ್ವಾಲ್ ಅವರು ಈ ಸ್ಟೇ ಆರ್ಡರ್ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ, ಈ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಶತ್ರು ಆಸ್ತಿ ಕಾಯ್ದೆ 1968ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸ್ವಾಧೀನ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದರು. ಈ ತೀರ್ಪಿನ ವಿರುದ್ಧ 30 ದಿನಗಳ ಒಳಗೆ ಅಪೀಲ್ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಕೋರ್ಟ್ ನೀಡಿತ್ತು, ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ಅಪೀಲ್ ಸಲ್ಲಿಕೆಯಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ವರದಿಗಳು ತಿಳಿಸಿವೆ.
ಈ ಶತ್ರು ಆಸ್ತಿ ಕಾಯ್ದೆಯು 1965 ಮತ್ತು 1971ರ ಭಾರತ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಯುದ್ಧಗಳು ಮತ್ತು 1962ರ ಚೀನಾ-ಭಾರತ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿತ್ತು. ಇದರಡಿ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಅಥವಾ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಹೋದವರ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅಬೀದಾ ಸುಲ್ತಾನ್ ಅವರ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ವಲಸೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಈ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಶತ್ರು ಆಸ್ತಿಯೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಸಾಜಿದಾ ಸುಲ್ತಾನ್ ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಉಳಿದಿದ್ದರಿಂದ, ಸೈಫ್ ಕುಟುಂಬವು ಈ ಆಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹಕ್ಕು ಚಲಾಯಿಸಿತ್ತು.
ಸೈಫ್ ಕುಟುಂಬದ ಕಾನೂನು ಹೋರಾಟ
ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್, ಅವರ ತಾಯಿ ಶರ್ಮಿಳಾ ಟಾಗೋರ್, ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯರಾದ ಸೋಹಾ ಮತ್ತು ಸಬಾ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಅವರು ಈ ಆಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಕಾನೂನು ಹಕ್ಕು ಚಲಾಯಿಸಿದ್ದರು. 2019ರಲ್ಲಿ ಕೋರ್ಟ್ ಸಾಜಿದಾ ಸುಲ್ತಾನ್ ಅವರನ್ನು ಕಾನೂನು ಒಡತಿಯೆಂದು ಗುರುತಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ, 2017ರಲ್ಲಿ ಶತ್ರು ಆಸ್ತಿ (ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ) ಕಾಯ್ದೆಯು ಈ ಆಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು. ಇದೀಗ, 2024ರ ತೀರ್ಪಿನಿಂದ ಸೈಫ್ ಕುಟುಂಬವು ಈ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದು, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮೊರೆ ಹೋಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ.
ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಆಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಫ್ ಅವರ ಬಾಲ್ಯದ ನೆನಪುಗಳಿರುವ ಫ್ಲಾಗ್ ಸ್ಟಾಫ್ ಹೌಸ್, ಐಷಾರಾಮಿ ಹೋಟೆಲ್ ಆಗಿರುವ ನೂರ್-ಉಸ್-ಸಬಾಹ್ ಪ್ಯಾಲೇಸ್, ದಾರ್-ಉಸ್-ಸಲಾಮ್, ಬಂಗಲೋ ಆಫ್ ಹಬೀಬಿ, ಅಹಮದಾಬಾದ್ ಪ್ಯಾಲೇಸ್, ಮತ್ತು ಕೊಹೆಫಿಜಾ ಪ್ರಾಪರ್ಟಿ ಸೇರಿವೆ. ಈ ಆಸ್ತಿಗಳ ಮೌಲ್ಯ ಸುಮಾರು 15 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಭೋಪಾಲದ ಸ್ಥಳೀಯ 1.5 ಲಕ್ಷ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಒಡವೆಯ ಭಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರವು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ಅವರನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು.
ಈ ಹಿನ್ನಡೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಕುಟುಂಬದ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿ ಗುರಗಾಂವ್‌ನ 800 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಪಟೌಡಿ ಪ್ಯಾಲೇಸ್, ಬಾಂದ್ರಾದ 100 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ ಮ್ಯಾನ್ಷನ್, ಮತ್ತು ಇತರ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಆಸ್ತಿಗಳಿವೆ. ಸೈಫ್ ಅವರ ಒಟ್ಟು ಆಸ್ತಿಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು 1200 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದ ಇಲ್ಯುಮಿನಾಟಿ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಮತ್ತು ಬ್ಲಾಕ್ ನೈಟ್ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್, ಜೊತೆಗೆ ಇಂಡಿಯನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಲೀಗ್‌ನ ಟೈಗರ್ಸ್ ಆಫ್ ಕೋಲ್ಕತಾ ತಂಡದ ಒಡೆತನವೂ ಸೇರಿದೆ.
