ನವದೆಹಲಿ: ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳ ಆತಂಕಕಾರಿ ಏರಿಕೆಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್, ಶುಕ್ರವಾರ (ಜುಲೈ 25) ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಎಲ್ಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಕಡ್ಡಾಯ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಸುರಕ್ಷತಾ ಕ್ರಮಗಳು, ಸಲಹೆಗಾರರ ನೇಮಕಾತಿ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಕ ಚೌಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ 15-ಅಂಶದ ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದೆ. ಈ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳು, ಕಾಲೇಜುಗಳು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು, ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳು, ಕೋಚಿಂಗ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ವಸತಿ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಾಸ್ಟೆಲ್‌ಗಳಿಗೆ, ಅವುಗಳ ಸಂಲಗ್ನತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸದೆ ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತವೆ.
ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ವಿಕ್ರಮ್ ನಾಥ್ ಮತ್ತು ಸಂದೀಪ್ ಮೆಹ್ತಾ ಅವರ ದ್ವಿಸದಸ್ಯ ಪೀಠವು ಈ ತೀರ್ಪನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದು, ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಏಕರೂಪದ, ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಚೌಕಟ್ಟಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು “ನಿಯಂತ್ರಕ ಶೂನ್ಯತೆ” ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿತು. ಈ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು “ಉಮ್ಮೀದ್” ಡ್ರಾಫ್ಟ್ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು, “ಮನೋದರ್ಪಣ” ಉಪಕ್ರಮ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ ತಂತ್ರದಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದು ಏಕರೂಪದ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ನೀತಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ. ಈ ಕ್ರಮಗಳು ಸಮರ್ಪಕ ಶಾಸನ ಅಥವಾ ನಿಯಂತ್ರಕ ಚೌಕಟ್ಟು ರೂಪುಗೊಳ್ಳುವವರೆಗೆ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ಈ ತೀರ್ಪು 2023ರ ಜುಲೈ 14ರಂದು ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣಂನ ಆಕಾಶ್ ಬೈಜುಸ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ನಲ್ಲಿ NEET ತಯಾರಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಟೆಲ್‌ನ ಟೆರೇಸ್‌ನಿಂದ ಬಿದ್ದು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ 17 ವರ್ಷದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯ (ಮಿಸ್ ಎಕ್ಸ್) ಪ್ರಕರಣದಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸಿತು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯ ತಂದೆ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನ 2024ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 14ರ ಆದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು, ಇದು CBI ತನಿಖೆಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿತ್ತು. ಸ್ಥಳೀಯ ಪೊಲೀಸರ ತೀವ್ರ ಲೋಪಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ, ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಸಾವಿನ ತನಿಖೆಯನ್ನು CBIಗೆ ವಹಿಸಿತು.
ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು:
- ಏಕರೂಪದ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ನೀತಿ: ಎಲ್ಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಉಮ್ಮೀದ್, ಮನೋದರ್ಪಣ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ ತಂತ್ರದಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಏಕರೂಪದ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ನೀತಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಈ ನೀತಿಯನ್ನು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಮತ್ತು ನೋಟಿಸ್ ಬೋರ್ಡ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿರಿಸಬೇಕು.
-
ಕೌನ್ಸೆಲರ್‌ಗಳ ನೇಮಕಾತಿ: 100ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕನಿಷ್ಠ ಒಬ್ಬ ಕೌನ್ಸೆಲರ್, ಮನಶ್ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಬೇಕು, ಇವರು ಮಕ್ಕಳ ಮತ್ತು ಹದಿಹರೆಯದವರ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯದಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿರಬೇಕು. ಕಡಿಮೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ವೃತ್ತಿಪರರೊಂದಿಗೆ ರೆಫರಲ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕು.
- ಕೋಚಿಂಗ್ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಕ್ರಮಗಳು: ಕೋಟಾ, ಜೈಪುರ, ಚೆನ್ನೈ, ಹೈದರಾಬಾದ್, ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಮುಂಬೈನಂತಹ ಕೋಚಿಂಗ್ ಕೇಂದ್ರಗಳಿರುವ ನಗರಗಳು ವಿಶೇಷ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಬೇಕು.
- ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ವಿಂಗಡಣೆ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷೆ ತಡೆ: ಕೋಚಿಂಗ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸುವುದು, ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಅವಮಾನಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಅವರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಅಸಮಾನವಾದ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಗುರಿಗಳನ್ನು ವಿಧಿಸುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು.
- ದೂರು ಸ್ವೀಕಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ: ಲೈಂಗಿಕ ದೌರ್ಜನ್ಯ, ಕಿರುಕುಳ, ರಾಗಿಂಗ್, ಜಾತಿ, ವರ್ಗ, ಲಿಂಗ, ಲೈಂಗಿಕ ಧೋರಣೆ, ಅಂಗವೈಕಲ್ಯ, ಧರ್ಮ ಅಥವಾ ಜನಾಂಗದ ಆಧಾರದ ಮೇಲಿನ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಲು, ಪರಿಹರಿಸಲು ಮತ್ತು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಗೌಪ್ಯ ಮತ್ತು ಸುಲಭವಾದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕು. ದೂರುದಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಸೇಡಿನ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಶೂನ್ಯ ಸಹಿಷ್ಣುತೆ ಇರಬೇಕು.
- ಸುರಕ್ಷತಾ ಕ್ರಮಗಳು: ವಸತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಾಮ್ರವಿರೋಧಿ ಸೀಲಿಂಗ್ ಫ್ಯಾನ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಛಾವಣಿಗಳು, ಬಾಲ್ಕನಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಬೇಕು.
- ತರಬೇತಿ ಕಡ್ಡಾಯ: ಎಲ್ಲಾ ಬೋಧಕ ಮತ್ತು ಬೋಧಕೇತರ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡು ಬಾರಿ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಚಿಹ್ನೆಗಳ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆ, ಸ್ವಯಂ-ಹಾನಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ರೆಫರಲ್ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಸೇರಿವೆ.
- ಹೆಲ್ಪ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರದರ್ಶನ: ಟೆಲಿ-ಮಾನಸ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ ಹೆಲ್ಪ್‌ಲೈನ್ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹಾಸ್ಟೆಲ್‌ಗಳು, ತರಗತಿಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಓದಬಲ್ಲ ಅಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಬೇಕು.
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯಪಡೆ ರಚನೆ:
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಕಾಳಜಿಗಳು ಮತ್ತು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆಗಾಗಿ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯಪಡೆಯನ್ನು ರಚಿಸಲು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಆದೇಶಿಸಿದೆ. ಈ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು ಕಾರ್ಯಪಡೆಯ ಕೆಲಸದ ಜೊತೆಗೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಕ್ರಮಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ.
ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಆದೇಶ:
ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಎರಡು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಖಾಸಗಿ ಕೋಚಿಂಗ್ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ನೋಂದಣಿ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ರಕ್ಷಣಾ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ದೂರು ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸುವ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅಧಿಸೂಚಿಸಬೇಕು. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು 90 ದಿನಗಳೊಳಗೆ ಅನುಸರಣೆ ಶಪಥಪತ್ರವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕು, ಇದರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳ ಜಾರಿ, ರಾಜ್ಯಗಳೊಂದಿಗಿನ ಸಮನ್ವಯ, ನಿಯಂತ್ರಕ ಪ್ರಗತಿ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಪಡೆಯ ವರದಿಯ ಕಾಲಮಿತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬೇಕು.
ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಯುವಜನರ ಮಾನಸಿಕ ಸಂಕಟವನ್ನು “ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ವೈಫಲ್ಯ” ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿದೆ, ಇದನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಲಾಗದು. ಶಿಕ್ಷಣವು ಒತ್ತಡವನ್ನುಂಟುಮಾಡದೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಬೇಕು, ಶ್ರೇಯಾಂಕಗಳಿಗಿಂತ ಸಮಗ್ರ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಬೇಕು ಎಂದು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಮೆಹ್ತಾ ತಮ್ಮ ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಒತ್ತಿಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.