ಚಂಡೀಗಢ, ಸೆ.26,2025: ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಸೇನೆಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಿಗ್-21 ಯುದ್ಧವಿಮಾನಕ್ಕೆ ಇಂದು ಅಂತಿಮ ವಿದಾಯ ಹೇಳಲಾಯಿತು. 69 ವರ್ಷಗಳ ಶೌರ್ಯಮಯ ಸೇವೆಯ ನಂತರ, ಈ ‘ಪ್ಯಾಂಥರ್’ಗಳು ಚಂಡೀಗಢದ ವಾಯುಸೇನಾ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯ ಬಾರಿಗೆ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಗರ್ಜಿಸಿ, ಭಾರತೀಯ ರಕ್ಷಣಾ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಚಿರಸ್ಥಾಯಿ ಅಧ್ಯಾಯಕ್ಕೆ ಪೂರ್ಣವಿಧಾನ ನೀಡಿದವು. ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವ ರಾಜನಾಥ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅದ್ಧೂರಿ ವಿದಾಯ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ, ವಾಯುಸೇನಾ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಏರ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ಎ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಸಾರಥ್ಯ ವಹಿಸಿ ಕೊನೆಯ ಹಾರಾಟ ನಡೆಸಿದರು.
1963ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಸೇನೆಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದ ಮಿಗ್-21, 1962ರ ಭಾರತ-ಚೀನಾ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. ಚೀನಾದ ಸ್ಪೈ ಪ್ಲೇನ್‌ಗಳಾದ ಯು-2 ವಿರುದ್ಧ ಹೈ-ಆಲ್ಟಿಟ್ಯೂಡ್ ಇಂಟರ್ಸೆಪ್ಟರ್‌ನ ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ತಾಗಿಬಂದಾಗ, ಈ ಸುಪರ್‌ಸಾನಿಕ್ ಫೈಟರ್ ಜೆಟ್ ಭಾರತದ ಆಕಾಶ ರಕ್ಷಣೆಯ ಮೇಲೆಗೆ ಬೆಂಬಲವಾಯಿತು. ಒಟ್ಟು 870ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಿಗ್-21ಗಳು ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನ್ ಏರೋನಾಟಿಕ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಎಚ್‌ಎಎಲ್)ನಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಯಿತು. ಚಂಡೀಗಢದ 28ನೇ ಸ್ಕ್ವಾಡ್ರನ್ ‘ಫಸ್ಟ್ ಸುಪರ್‌ಸಾನಿಕ್ಸ್’ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟು, ಈ ವಿಮಾನಗಳ ಆರಂಭಿಕ ಘಟ್ಟವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು.
ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ವೈಮಾನಿಕ ಆರ್ಭಟ ನಡೆಯಿತು. ಮೂರು ಮಿಗ್-21ಗಳ ‘ಬಾದಲ್’ ತಂಡ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಮಿಗ್‌ಗಳ ‘ಪ್ಯಾಂಥರ್’ ಫಾರ್ಮೇಷನ್‌ಗಳು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಚಮಕಿದವು. ಆಕಾಶ ಗಂಗಾ ತಂಡದ ಸ್ಕೈ ಡೈವಿಂಗ್ ಪ್ರದರ್ಶನ, ಜಗ್ವಾರ್‌ಗಳ ಫ್ಲೈಪಾಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯಕಿರಣ್ ಏರೋಬ್ಯಾಟಿಕ್ ತಂಡದ ಸಾಹಸವು ಸ್ಥಳೀಯರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತು. 8,000 ಅಡಿ ಎತ್ತರದಿಂದ ಹಾರಿ, ಮಿಗ್-21ಗಳು ಅಂತಿಮ ವೈಮಾನಿಕ ವಂದನೆ ನೀಡಿದವು. ವಾಯುಸೇನಾ 23ನೇ ಸ್ಕ್ವಾಡ್ರನ್‌ನ ಕೊನೆಯ ಮಿಗ್‌ಗಳು ಈ ಸಮಾರಂಭದೊಂದಿಗೆ ನಿವೃತ್ತಿಯಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆಯ ಯುದ್ಧ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು 42ರಿಂದ 29 ಸ್ಕ್ವಾಡ್ರನ್‌ಗಳಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿವೆ.
ಮಿಗ್-21 ಭಾರತದ ಯುದ್ಧ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅವಿಭಾಜ್ಯವಾಗಿತ್ತು. 1965ರ ಭಾರತ-ಪಾಕ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿ, 1971ರ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ವಿಮೋಚನಾ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶತ್ರು ವಿಮಾನಗಳನ್ನು ಉಡುಗಡ್ಡು ಮಾಡಿತು. 1999ರ ಕಾರ್ಗಿಲ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಾಂಬಿಂಗ್ ಮಿಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಧೂಳೆಬ್ಬಿಸಿದ್ದು, 2009ರ ಬಾಲಾಕೋಟ್ ವಾಯುದಾಳಿ ಮತ್ತು ಆಪರೇಷನ್ ಸಿಂದೂರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ವಿಂಗ್ ಕಮಾಂಡರ್ ಅಭಿನಂದನ್ ವರ್ಥಮಾನ್ ಚಲಾಯಿಸಿದ ಮಿಗ್-21 ಬಿಸನ್, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅಮೆರಿಕನ್-ನಿರ್ಮಿತ ಎಫ್-16 ಯುದ್ಧವಿಮಾನವನ್ನು ಉಡುಗಡ್ಡು ಮಾಡಿ ಭಾರತೀಯ ಶೌರ್ಯದ ಸಂಕೇತವಾಯಿತು. ಈ ಘಟನೆಯ ನಂತರ ಪಾಕ್ ಅಭಿನಂದನ್ ಅವರನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಮರಳಿಸಿತು.
ಆದರೆ, ಈ ಶೌರ್ಯದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ದುಃಖವೂ ಇದೆ. 60 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 400ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಿಗ್-21ಗಳು ಅಪಘಾತಕ್ಕೀಡಾಗಿ, 200ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪೈಲಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು 50 ಸಿವಿಲಿಯನ್‌ಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಬಿಡಿ ಭಾಗಗಳ ಕೊರತೆ, ಹಳೆಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣಾ ಲೋಪಗಳಿಂದಾಗಿ ‘ಶವಪೆಟ್ಟಿಗೆ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ವಿಧವೆಯರ ನಿರ್ಮಾತೃ ಎಂಬ ಕಳಂಕವನ್ನು ಎದುರಿಸಿತು. ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಛಿದ್ರಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ, ರಷ್ಯಾದ ಸುಖೋಯ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ ರಫೇಲ್ ಮತ್ತು ಮಿರಾಜ್‌ಗಳಂತಹ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ವಿಮಾನಗಳು ಮಿಗ್‌ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡವು. ಭಾರತದ ದೇಶೀಯ ತೇಜಸ್ ಎಲ್‌ಸಿಎ ಮಾರ್ಕ್-1ಎ ಈಗ ಈ ಖಾಲಿಯನ್ನು ತುಂಬಲಿದೆ.
ರಾಜನಾಥ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿ, “ಮಿಗ್-21 ಭಾರತದ ಆಕಾಶ ರಕ್ಷಣೆಯ ಮೇಲೆಗೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿತ್ತು. 1971ರಿಂದ ಬಾಲಾಕೋಟ್‌ವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅದು ಹಿಂದಿನಂತಿಲ್ಲ. ಇದು ಇಂಡೋ-ರಷ್ಯನ್ ಸೇನಾ ಸಂಬಂಧಗಳ ಸಂಕೇತ” ಎಂದರು. ವಾಯುಸೇನಾ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಎ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್, “ಈ ವಿಮಾನಗಳು ನಮ್ಮ ಪೈಲಟ್‌ಗಳ ಶೌರ್ಯದ ಸಾಕ್ಷಿ. ಇದು ಒಂದು ಯುಗದ ಅಂತ್ಯ, ಆದರೆ ಹೊಸ ಯುಗದ ಆರಂಭ” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.
ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 60 ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 4 ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಭಟಿಸಿದ ಮಿಗ್-21, ಇಂದು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಮುಂದುವರಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಮೂಲೆಗುಂಪಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಸೇನೆಯ ಈ ನಿರ್ಧಾರ, ದೇಶೀಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದತ್ತ ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಮಿಗ್‌ನ ಶೌರ್ಯ ಚಿರಸ್ಥಾಯಿಯಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.